به گفته کارشناسان، بحثی که بر سر حجاب در مدارس به راه افتاده، صرفاً بحث آزادی بیان نیست بلکه شامل مبارزه گسترده تر بین سکولاریسم (نظریه ای که دولت و سایر منابع قانون باید جدا از هر نوع دین وجود داشته باشد) و آزادی مذهبی است. این یک خط ظریف است که در آن یافتن تعادل دشوار می باشد. با این حال، به گفته کارشناسان، دستیابی به آن برای جلوگیری از انشعاب در جامعه بسیار مهم است.
قزاقستان یک کشور سکولار و با حاکمیت قانون است که بالاترین ارزش های آن، طبق قانون اساسی، شخصیت، زندگی، حقوق و آزادی های شهروندان از جمله آزادی مذهب است. قزاقستان یک کشور چند ملیتی و چند فرهنگی است که نمایندگان بیش از 130 قوم در آن زندگی می کنند و 3932 انجمن مذهبی به نمایندگی از 18 مذهب ثبت شده است. از این تعداد، اکثریت آنها اسلامی هستند - 2790.
بر اساس آخرین سرشماری ملی در سال 2021 میلادی در قزاقستان 19،186،015 شهروند زندگی می کنند. از این تعداد، 13.297.775 نفر یا 69.31 درصد خود را مسلمان معرفی کردند. در سراسر کشور، 6.839.906 زن مسلمان هستند.
در سال‌های اخیر، تعداد فزاینده‌ای از جوامع مسلمان خواستار اجازه استفاده از حجاب در مدارس شده‌اند، با این استدلال که داشتن حجاب جلوه‌ای مهم از هویت دینی و بیان آزادی مذهبی است. آنها نباید به این دلیل مورد تبعیض یا طرد قرار گیرند. برخی از جوامع مسلمان حجاب را جزء لاینفک هویت فرهنگی خود می دانند. بنابراین از نظر آنها اجازه پوشیدن حجاب در مدارس به معنای به رسمیت شناختن تنوع فرهنگی خواهد شد.
آزادی مذهبی یا تحمیل دیدگاه های مذهبی؟
نمایندگان مجلس سنا و پارلمان به روند افزایش مناقشات پیرامون حجاب در مدارس اشاره دارند. آنها نیز بر روندهای دیگری در جامعه تاکید کردند.
به گفته نورتوره جوسیپ، نماینده سنای پارلمان، در حال حاضر افرادی که به ایدئولوژی رادیکال وسواس دارند، در حال انجام کارهای پنهان اما فعال در جامعه هستند.
نورتوره جوسیپ، در نطق پارلمانی خود در 5 اکتبر 2023 گفت: امروزه افراد شیفته ایدئولوژی رادیکال در همه عرصه های جامعه فعالیت می کنند. در ظاهر، آنها علناً مقاومت نشان نمی دهند، اما در داخل توسط یک ایدئولوژی بیگانه هدایت می شوند. اکنون نیروهای خارجی در حال ایجاد صندوق های عمومی، انجمن های مختلف هستند و در نگاه اول به اقدامات خوبی نظیر آموزش و پرورش، حمایت های اجتماعی و تخصیص کمک های مالی پرداخته اند. به این ترتیب، "خیرخواهان" به نیت بد خود پی می برند و صفوف حامیان خود را پر می کنند.
به گفته وی، آنها هم از ذهن های بالغ و هم از ذهن های جوان و شکننده بهره می برند. نماینده سنا اظهار داشت: مشکل به حدی رسیده است که باید زنگ خطر را به صدا در آوریم. در سرتاسر کشور، میانگین سنی افرادی که به مذهب علاقه نشان می دهند در حال جوان تر شدن است. بر اساس داده های غیررسمی، 75 درصد جویندگان آموزش دینی از منابع باز اینترنتی استفاده می کنند. این نشان می دهد که نیروهای مخرب به طور موثر از تمام امکانات فضای اطلاعاتی در فعالیت های خود استفاده می کنند.
به گفته وی، نمی توان دیدگاه های دینی را به جامعه تحمیل کرد که باعث ایجاد نزاع می شود.
مسئله امنیت ملی
ارمورات باپی، یکی دیگر از نمایندگان مردم در پارلمان معتقد است که داشتن حجاب در مدارس به موضوع حفظ کشور و امنیت ملی مربوط می شود. وی در نطق پارلمانی خود در 4 اکتبر 2023 خاطرنشان کرد که در چند سال گذشته، جنبش‌های بیگانه اسلام تهدیدی برای تضعیف بنیان‌های اجتماعی و روزمره ایجاد شده در جامعه قزاقستان کرده است و این تهدیدها به طور فزاینده‌ای در حال گسترش هستند. وی افزود: این تهدیدات شروع به تخریب جامعه و به چالش کشیدن یکپارچگی دولت، مخالفت با سنت های وحدت ملی، توسعه ملی مردم قزاق و شیوه زندگی اسلامی قزاق ها کرد که طی هزاران سال توسعه یافته است. نگرانی‌هایی وجود دارد که این جریان رادیکال مذهبی در حال سیاسی شدن باشد. این امر به این دلیل است که گروه های مذهبی غیرسنتی با سوء استفاده از دانش ناکافی دینی مردم، سعی در القای ارزش های معنوی نادرست و سنت های بیگانه در ما دارند.
بر اساس اطلاعات وی، فرقه های اسلامی متشکل از وهابی ها (که خود را نمایندگان "ایمان خالص" می دانند) در تعدادی از مناطق مشاغل کوچک به ویژه در تجارت بازار را تصاحب می کنند. به نظر او، این نشان می دهد که نمایندگان دولت محلی وجود دارند که از توسعه فرقه های رادیکال حمایت می کنند. نماینده مجلس می گوید: بر کسی پوشیده نیست که در خود دولت، کارمندان عالی رتبه دولتی هستند که از تبلیغات وهابیت و جنبش های بیگانه حمایت می کنند. اگر اینها فقط شایعه نیست، بلکه یک وضعیت واقعی باشد، دولت ما در معرض تهدید است.
ارمورات باپی خاطرنشان کرد: نشانه‌هایی از وجود افرادی در کشور که از گسترش دیدگاه‌های مذهبی بیگانه از جمله در ارگان‌های دولتی حمایت می‌کنند، نشان می‌دهد که وضعیت به نقطه هشدار رسیده است که نیاز به اقداماتی مهم از جمله اصلاح قانون ظهور پیدا کرده است.
آنچه قانون می گوید
منتقدان بر این باورند که اجازه دادن به نمادهای مذهبی، از جمله حجاب، در مدارس، اصول سکولار کشور را تضعیف می کند. آنها معتقدند که مدارس باید فضاهای بی طرف و عاری از نفوذ مذهبی باقی بمانند تا آموزش متوازن و فراگیر برای همه تضمین شود.
کسانی که با حجاب در مدارس مخالفند از جمله مسئولان به قانون متوسل می شوند. بر اساس ماده 47 قانون "درباره آموزش" مورخ ژوئیه 2007، دانش آموزان ملزم به رعایت "الزامات لباس اجباری مدرسه" هستند که توسط وزارت آموزش و پرورش جمهوری قزاقستان ایجاد شده است.
با توجه به این الزامات، لباس مدرسه پسرانه شامل ژاکت، جلیقه، شلوار، پیراهن رسمی و پیراهن راحتی است. در فصل زمستان - جلیقه بافتنی و یقه اسکی. شلوار پسرانه باید گشاد باشد و طول مچ پا را بپوشاند. لباس مدرسه دخترانه شامل یک ژاکت، جلیقه، دامن، شلوار، پیراهن کلاسیک (در زمستان - جلیقه بافتنی، سارافون، یقه اسکی) باشد. شلوار دخترانه نیز باید گشاد باشد و مچ پا را بپوشاند.
در سال 2016، وزارت آموزش دستوری صادر کرد مبنی بر اینکه همه دانش آموزان مدارس باید لباس فرم مدرسه بپوشند. در همان زمان، این دستور خاطرنشان کرد که درج عناصر لباس مذهبی از فرقه های مختلف در لباس مدرسه مجاز نیست. در صورت عدم انجام تعهدات مقرر در قانون در زمینه آموزش، والدین یا سایر نمایندگان قانونی مشمول جریمه می شوند.
در 22 آگوست 2023، گانی بیسمبایف وزیر آموزش و پرورش توجه ویژه ای به موضوع حجاب در مدارس داشت. وی با صراحت با بیان اینکه دانش آموزان با حجاب به مدرسه نیایند، خاطرنشان کرد: هیچ تغییری در پوشش دانش آموزان ایجاد نشده است و دانش‌آموزان همچنان ملزم به پوشیدن لباس رسمی مدارس هستند. وزیر در حاشیه نشست دولت جمهوری قزاقستان گفت: طبق قانون اساسی، قزاقستان یک کشور سکولار است. مدرسه نیز سکولار محسوب می شود. دستور مربوط به لباس فرم مدارس از سال 2016 اجرایی شده است. از آن زمان تاکنون هیچ تغییری در قوانین ایجاد نشده، بنابراین، کودکان باید با لباس مدرسه به مدرسه بیایند. وی افزود: هدف اصلی مدرسه ارائه آموزش و پرورش با کیفیت به کودک است. آیا سوال مطرح شده این مشکل را حل می کند؟ ما نباید هدف اصلی را با افکار دیگر افراد اشتباه بگیریم.
آیدا بالایوا، وزیر فرهنگ و اطلاع رسانی نیز در 11 سپتامبر سال جاری در صفحه فیس بوک خود در مورد این موضوع اظهار نظر کرد. وی با دیدگاه وزیر آموزش و پرورش موافق بود که یک کودک پیش از همه به مدرسه برای دریافت آموزش با کیفیت می آید. وزیر در صفحه خود نوشت: قزاقستان یک کشور سکولار است که طبق قانون اساسی آن، دولت از مذهب جدا شده است. در عین حال، دولت آزادی مذهب را تضمین می کند. همه مسائل مربوط به سیاست عمومی توسط قانون مدنی تنظیم می شود و نه با موازین مذهبی. مقررات ملزم به رعایت استانداردهای پوشیدن لباس فرم مدرسه می کند. باز هم با بازگشت به قانون اساسی جمهوری قزاقستان، وظیفه مدرسه تضمین و ارائه آموزش با کیفیت به شهروندان این کشور است. من معتقدم که قزاقستانی ها با دریافت آموزش خوب، در بزرگسالی به طور مستقل در مورد انتخاب مذهب و انتخاب لباس مذهبی تصمیم خواهند گرفت.
قاسم ژومارت توکایف رئیس دولت در سخنرانی خود در کنگره معلمان آستانه در پنجم اکتبر سال جاری به این موضوع پایان داد. رئیس جمهور گفت: طبق قانون اساسی، قزاقستان یک کشور سکولار است. این اصل باید در همه زمینه ها از جمله آموزش و پرورش به شدت رعایت شود. همیشه باید به یاد داشته باشیم که مدرسه، پیش از همه،
یک مؤسسه آموزشی است که کودکان برای کسب دانش به آنجا می آیند. در حالی که اعتقادات مذهبی یک انتخاب و امر خصوصی هر شهروندی است.
وی تاکید کرد که آزادی اعتقاد در کشور قزاقستان توسط قانون تضمین شده است. وی افزود: فکر می کنم درست است اگر کودک وقتی بزرگ شد انتخاب خود را انجام دهد و جهان بینی خودش را توسعه دهد. مهمترین هدف، تربیت نسلی با جهان بینی باز، آگاهی روشن و وفادار به سنت هاست.
رئیس جمهور همچنین به این نکته توجه کرد که مفهوم کلمه سکولاریسم بسیار عمیق است. وی اظهار داشت: با توجه به جهان بینی مردم ما، می توان سکولاریسم را عمل گرایی، تعهد به سبک زندگی سالم، احترام به دین سنتی خود، حفظ آگاهی ملی توصیف کرد.
به هر حال، طبق تعریف عمومی، دولت سکولار دولتی با ساختاری است که دین از قدرت دولتی جدا شده است. چنین دولتی دین را انکار نمی کند، بلکه بر اساس هنجارهای مدنی و نه مذهبی تنظیم می شود. بر این اساس تصمیمات دستگاه های دولتی نمی تواند توجیه شرعی داشته باشد.
آزادی یکی به جایی ختم می شود که آزادی دیگری آغاز می شود
به گفته کارشناسان، پوشیدن لباس مذهبی می تواند تبلیغ مستقیم یا غیرمستقیم دین باشد که در موسسات آموزشی سکولار غیرقابل قبول است. به علاوه، این برخلاف استاندارد واحد لباس فرم مدارس است.
به گفته تالگات ژاکیانوف جامعه شناس قزاقستانی، الزام پوشیدن لباس فرم مدرسه بیش از یک قرن پیش مطرح شد و دلایلی برای آن وجود داشت. این جامعه شناس توضیح می دهد: اینکه برخی از کودکان لباس گران می پوشند و دیگران این امکان را ندارند، باعث ایجاد مشکلات مختلفی در فضای آموزشی می شود. لباس واحد ابزاری برابری طلبانه است که برای جلوگیری از پیامدهای منفی نظیر شکاف طبقاتی در مدارس استفاده می شود.
به عبارت دیگر، پوشیدن لباس یکسان، همه دانش‌آموزان را با شرایط یکسان بدون امتیاز برابر می‌سازد.
این کارشناس تاکید کرد: نسل جوانی که شعورشان تازه شکل می گیرد باید بدون مواجهه با ویژگی های طبقاتی تحصیل کنند.
افزون بر این، به گفته وی، لباس فرم مدرسه وسیله ای برای پنهان کردن نشانگرهای مختلف قومی، مذهبی، جنسیتی و خرده فرهنگی است. وی یادآور شد: در کشور ما حقوق همه ادیان برابر است و جدا کردن هر یک از آنها اشتباه است.
جامعه شناس توضیح داد: تجلی صفات دینی در مدرسه تنها با اسلام همراه نیست. در منطقه شمال کشور مواردی وجود داشت که مدیر یک مدرسه ارتدکس همه دختران دانش آموز را مجبور به پوشیدن روسری به سبک ارتدکس کرد. چندین سال پیش در یکی از مدارس مختلط، دانش‌آموزان دبیرستانی را دیدم که به فرقه شیطان پیوسته بودند و لباس‌های شیطان بر تن داشتند. موارد مشابه به ناچار در میان جریان های دیگر با الگوی دومینو به وجود می آید.
اسلام مختص کشور ما نیست. بر این اساس، مشخص است که جریان‌های مختلف تجربیات و مدل‌های متفاوتی را به همراه می‌آورد.
وی همچنین افزود: مشکلات جدیدی در برخی مدارس به وجود آمده است که با استفاده از حجاب مخالفت نکردند. والدین دانش آموزانی که با حجاب بودند سعی کردند در مدرسه "محیط مساعد" متفاوتی را برای فرزندان خود ایجاد کنند. تالگات ژاکیانوف گفت: آنها کلاس های موسیقی، تربیت بدنی و هنر را رها کردند. آواز خواندن (از جمله خواندن سرودهای ملی) و رقص حرام تلقی می شد و از زندگی اجتماعی مدرسه فاصله می گرفتند. آنها همچنین خواستار حذف کلاس هایی نظیر زیست شناسی و تاریخ شدند، کلاس هایی که با اصول دینی آنها مطابقت ندارد. آنها غذاخوری ها را بررسی کردند و خواستار یک منوی "حلال" شدند.
آنها کلاس های موسیقی، تربیت بدنی و هنر را رها کردند. آواز خواندن (از جمله خواندن سرودهای ملی) و رقص حرام تلقی می شد و از زندگی اجتماعی مدرسه فاصله می گرفت. آنها همچنین خواستار حذف موضوعاتی مانند علم و تاریخ شدند، موضوعاتی که با اصول دینی آنها مطابقت ندارد. آنها غذاخوری ها را بررسی کردند و خواستار یک منوی "حلال" شدند.
بنابراین، به گفته سخنران، مشکل تنها به حجاب محدود نمی شود، بلکه پیچیده می شود و به محیط مدرسه نفوذ می کند. به علاوه، به عقیده وی، در شرایط مدرن، اجازه دادن به حجاب به عنوان یک ویژگی مذهبی در مدارس، امکان ایجاد زمینه ای برای تبلیغ ایدئولوژی سلفی را فراهم می کند.
وی به عنوان یکی از راه‌حل‌های این موضوع، پذیرش نظریه «اسلام سنتی» را پیشنهاد کرد و گفت: بحث و جدل پیرامون حجاب و روسری بار دیگر ضرورت استقرار و توسعه «اسلام سنتی» در کشور را ثابت می کند. ما هنوز نظریه علمی و کلامی از «اسلام سنتی» نداریم. این نظریه را باید تصویب کرد. به عنوان بخشی از این امر، کد لباس سنتی زنان مسلمان نیز باید اتخاذ شود.
به گفته وی، جامعه ما به طور کلی از حجاب هراسی ندارد. با این حال، با دیدن زن با حجاب نسبت به جریانی که زن محجبه به آن تعلق دارد، شک می کند.
وی در پایان گفت: اگر پوشش مذهبی بر اساس الگوی ملی تعیین می شد، وضعیت به سمت مثبت تغییر می کرد.
چگونه مسئله حجاب در مدرسه در سراسر جهان حل می شود؟
به طور کلی، مشکل حجاب نه تنها در مدارس قزاقستان، بلکه مدارس کل جهان را نگران کرده است. به هر حال، هم تعداد مسلمانان و هم تعداد جنبش های مذهبی مختلف در جهان رو به افزایش است. در این راستا، برخی از کشور ها در حال بازنگری و محدود کردن حجاب در موسسات آموزشی از جمله مدارس هستند.
به عنوان مثال، در فرانسه، از سال 2004، هر گونه اشیای مذهبی قابل مشاهده در مدارس ممنوع شده است. از ابتدای سال تحصیلی جاری، مدارس در فرانسه استفاده از لباس سنتی مسلمانان را که تمام بدن را می پوشاند، ممنوع کرده اند. گابریل آتال، وزیر آموزش فرانسه این موضوع را در پایان آگوست 2023 اعلام کرد. اما این تصمیم واکنش‌های متفاوتی را در پی داشت. در 3 اکتبر 2023، عفو بین‌الملل بیانیه‌ای منتشر کرد و گفت: «بسیار نگران نقض مداوم تعهدات بین‌المللی حقوق بشر توسط فرانسه و پیامدهای آن برای زندگی مسلمانان در فرانسه و کسانی است که تصور می‌شود مسلمان هستند».
در سال 2017، اتریش به طور رسمی استفاده از روسری یا پوشاندن تمام صورت را در اماکن عمومی ممنوع کرد. در مورد نقاب و برقع صحبت می شود. مقامات کشور اصرار دارند که قانون جدید هدف حفاظت از ارزش های سنتی اتریش را دنبال می کند.
اخیراً پارلمان سوئیس نیز قانونی را تصویب کرده است که زنان را از پوشیدن روسریهای سنتی اسلامی از جمله نقاب و حجاب منع می کند. در یک همه پرسی ملی در فوریه 2021 میلادی، 51 درصد از جمعیت سوئیس به ممنوعیت پوشیدن چنین لباس های مذهبی رای دادند. ناقضان قانون جدید تا 1000 فرانک (1116 دلار) جریمه خواهند شد.
در ازبکستان ، مردان از گذاشتن ریش منع می‌شوند و زنان از داشتن حجاب در مؤسسات آموزشی منع می‌شوند. رسانه های محلی نوشتند که در تعدادی از مناطق کشور حملات ویژه ای علیه نمایندگان یک جنبش بیگانه انجام شد. اخیراً در این کشور به دلیل عدم امکان شناسایی، پوشیدن لباس هایی که صورت را پنهان می کند، ممنوع اعلام شده است.
در تاجیکستان نیز امام‌علی رحمان، رئیس جمهور این کشور بارها اعلام کرده است که «پوشیدن لباس مشکی، حجاب و ریش با فرهنگ تاجیکستان بیگانه است». استفاده از این خصیصه ها در نهاد های دولتی، مدارس و دانشگاه ها ممنوع است.
بحث بر سر لباس واحد مدارس در قرقیزستان نیز ادامه دارد. معلمان خواستار ممنوعیت حضور دانش آموزان در کلاس ها با حجاب هستند، اما اداره روحانی مسلمانان قرقیزستان با این امر مخالف است. به طور کلی، دانش آموزان مدارس در قرقیزستان به طور رسمی از داشتن حجاب منع نمی شوند. این در
حالی است که اخیراً نمایندگان مجلس این کشور به منظور بهبود مسائل امنیتی با حجاب و نقاب مخالفت کرده اند. آنها همچنین خاطرنشان کردند که حجاب و نقاب با فرهنگ و سنت های قرقیزستانی مطابقت ندارد، جایی که چهره زنان همیشه آشکار بوده است.
ملاحظه و نتیجه‌گیری :
قزاقستان در تلاش است تا تعادل ظریفی بین سکولاریسم و امور مذهبی ایجاد نماید و پیش از تشدید اوضاع، کارشناسان باید اصلاحات و تعاریف روشن تری را در قانون توصیه کنند. در این راستا با استفاده از تجربیات بین المللی، این کشور باید به دنبال راه حلهایی باشد که تمام طرف های این کشمکش را راضی کند. اما از یک طرف دولت قزاقستان با سیاست بی طرفی خود که در تمام عرصه های دولتی اجرایی می شود، نمی تواند به یک دین مشخص امتیاز دهد زیرا در این صورت تمام تلاش های کشور در چند دهه اخیر به منظور حفظ بی طرفی در عرصه بین المللی به هم می ریزد. از سوی دیگر افزایش تعداد مسلمانان که تمام احکام شرعی اسلامی را رعایت می کنند، کشور را به بازنگری سیاست داخلی خود سوق می دهد. به نظر می رسد صرفاً استقرار دموکراسی تمام عیار در این کشور می تواند برابری برای همه اقشار جامعه را تضمین کند و راه برون رفت از این چالش آزادی کامل انتخاب نوع پوشش است . در غیر این صورت ممکن است حساسیت های بیشمار و دخالت های مستقیم دولت و تدوین قوانین یک طرفه ، باعث جریحه دار شدن قلوب مردم مسلمان این کشور و وخیم تر شدن اوضاع گردد. لذا لازم است دولت در این زمینه تلاش نماید دموکراسی را به شیوه واقعی عملیاتی و اجرا نماید.
منبع:
نظر شما